Hawaii Adaları Kime Aittir? Küresel ve Yerel Perspektiflerden Bir Yolculuk
Dünyayı anlamaya çalışırken en çok hoşuma giden şey, aynı konuya farklı açılardan bakmak. “Hawaii Adaları kime aittir?” sorusu da tam böyle bir mesele. Çünkü bu soru sadece coğrafi ya da hukuki bir cevaba indirgenemez; işin içinde tarih, kültür, kimlik ve uluslararası ilişkiler var. Gelin, hem küresel hem de yerel gözlüklerle bu soruya bakalım.
Hawaii’nin aidiyeti, yalnızca hukuki belgelerle değil, insan hikâyeleri ve toplumsal algılarla da şekillenmiştir.
Küresel Perspektif: Devletlerarası İlişkiler ve Uluslararası Hukuk
Resmi kayıtlara göre Hawaii, 1959 yılında yapılan referandum sonucunda Amerika Birleşik Devletleri’nin 50. eyaleti oldu. Bu tarihten önce 1898’de ABD tarafından ilhak edilmiş, 1900’de ise “territory” yani ABD toprağı statüsüne geçirilmişti. Bu süreç, dünya genelinde Hawaii’yi ABD’nin bir parçası olarak tanımlayan hukukî çerçevenin temelini oluşturur.
Küresel bakış açısıyla mesele nettir: Uluslararası tanınırlık açısından Hawaii, ABD’nin egemenliği altındadır. ABD pasaportuyla seyahat eden biri için Hawaii, tıpkı Kaliforniya ya da New York gibi ABD’nin bir eyaletidir. Ancak burada küresel siyasetin de payı vardır. Pasifik’te stratejik konuma sahip bu adalar, hem askeri üsler hem de ekonomik yollar açısından Amerika için kritik bir merkezdir.
Yerel Perspektif: Kültür, Kimlik ve Toprak Anlayışı
Hawaii Adaları’na yerel halkın gözünden baktığımızda “aidiyet” kavramı bambaşka bir anlam kazanır. Yerli Hawaiililer (Kānaka Maoli) için bu topraklar, sadece yaşanılan bir coğrafya değil, ataların mirası, kutsal bir bağın ifadesidir. Onlara göre Hawaii’nin “kime ait olduğu” sorusunun yanıtı, ABD’nin hukuki belgelerinden ziyade toplulukların tarihsel deneyimlerinde gizlidir.
1893’te Hawaii Kraliçesi Liliʻuokalani’nin tahttan indirilmesi, yerel halk için bir kırılma noktasıdır. Bu olay, adaların ABD tarafından ilhak edilmesinin önünü açmış ve kültürel hafızada “kaybedilen krallık” duygusunu derinleştirmiştir. Bu yüzden birçok yerli, adaların aslında ABD’ye değil, Hawaii Krallığı’na ait olduğunu düşünür. Hatta günümüzde bile “Hawaii bağımsız olmalı” diyen topluluk hareketleri vardır.
Farklı Kültürlerde Aidiyet Algısı
Batılı perspektifte aidiyet genellikle hukuki mülkiyet ya da devlet egemenliği kavramıyla açıklanır. Ancak Hawaiililer için aidiyet, toprakla kurulan ruhsal bağ ve topluluk kimliğiyle ilgilidir. Örneğin, Hawaiice’de “ʻāina” kelimesi hem toprak hem de yaşam kaynağı anlamına gelir. Bu yüzden Hawaii’de “kime ait?” sorusu, sadece “hangi devlete bağlı?” sorusundan ibaret değildir; aynı zamanda “kimin koruması altında?” ve “kim bu topraklarla uyumlu yaşıyor?” sorularını da içerir.
Küresel ve Yerel Dinamiklerin Çatışması
Küresel ölçekte Hawaii, ABD’nin bir parçası olarak kabul edilirken, yerel ölçekte bir aidiyet tartışması sürmektedir. ABD’nin askeri üsleri ve turizm yatırımları adalara ekonomik gelir getirirken, aynı zamanda yerli halk için kültürel erozyon ve çevresel baskı anlamına da gelir. Böylece “aidiyet” hem ekonomik hem de kimliksel bir tartışmaya dönüşür.
Sonuç: Hawaii Adaları Gerçekte Kime Ait?
Resmi belgeler “ABD’ye” der. Uluslararası tanınırlık da bu yöndedir. Ama kalplerde ve hafızalarda cevap daha farklıdır: Hawaii, yerli halkın kültürüne, geçmişine ve toprakla kurduğu bağına aittir. Belki de en doğrusu şudur: Hawaii Adaları hem ABD’nin bir eyaleti hem de Hawaiililerin ruhani ve kültürel evidir.
Okuyucuya Sorular
Sizce aidiyet sadece hukuki belgelerle mi ölçülmeli, yoksa kültürel bağlar da eşit derecede önemli midir? Bir yerin “kime ait olduğu”na karar verirken halkın iradesi mi yoksa devletlerarası hukuk mu öncelikli olmalı? Görüşlerinizi paylaşarak bu tartışmayı birlikte zenginleştirelim.